Dvije Bosne: britanske putopisne i konzularne slike Bosne i Hercegovine, njenog stanovništva i međusobnih odnosa

Kao dio mog šireg interesovanja za politički odnos Velike Britanije prema Bosni i Hercegovini i odnose u Velikoj Britaniji u vezi s Bosnom i Hercegovinom u drugoj polovini 19. stoljeća, nametnuo se i interes za politički motiviranu i politiziranu putopisnu literaturu. Putopis o Balkanu i Bosni i Hercegovini u engleskoj političkoj javnosti postaje percipiran kao legitiman izvor spoznaje o političkom stanju naroda tog prostora pod osmanskom vlašću. U kontekstu političke borbe i različitih pogleda na budućnost Balkana, među liberalima i konzervativcima, posebno 70-ih godina 19. stoljeća, putopisi i novinski tekstovi dobili su jednaku vrijednost kao službene informacije britanskog diplomatsko-konzularnog servisa. Zaintrigiran takvim stanjem stvari na britanskoj političkoj sceni, u vremenu kada je britanska politika vjerovatno odlučujuće utjecala na sudbinu naroda i zemalja pod osmanskom vlašću, za cilj sam sebi postavio analizu najutjecajnijih britanskih putopisa o Bosni tog vremena, na jednoj strani, kao i izvještaje tadašnjeg britanskog konzula u Bosni Williama Holmesa, na drugoj. Krajnji cilj mi je bilo sagledavanje kreirane slike Bosne i političkih odnosa u njoj od strane te dvije grupe informatora, putopisaca za britanske liberale, a konzula za konzervativce. Posebno su me interesirali “dijelovi tih slika” koji su političare, a posljedično i njihove sljedbenike i simpatizere u engleskom narodu, upućivali ka odgovoru na sljedeća pitanja čija je zemlja Bosna, ko su stanovnici Bosne i Hercegovine i koji je njihov identitet, te kakvi su unutrašnji politički i međuljudski odnosi između grupa stanovništva? Zbog naslijeđenog religijskog karaktera Osmanskog carstva i bosanskohercegovačkog društva unutar njega, kao i perspektive iz koje su putopisci i konzuli posmatrali taj dio svijeta, posebno važnom za analizu nametnula se slika odnosa između muslimana i hrišćana.